หัวข้อบทความ
กลิ่นกัญชาดิบที่ยังไม่เผาไหม้ มีโทษต่อสุขภาพและร่างกายหรือไม่อย่างไร
นับตั้งแต่กัญชาถูกปลดล็อกจากการเป็นยาเสพติดในประเทศไทยเมื่อวันที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2565 ประเด็นเกี่ยวกับพืชชนิดนี้ก็ได้รับความสนใจอย่างกว้างขวาง ไม่ใช่เพียงแค่เรื่องของการปลูก การครอบครอง หรือการใช้ประโยชน์ทางการแพทย์เท่านั้น แต่รวมถึงข้อสงสัยเกี่ยวกับผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากการสัมผัสกับกัญชาในรูปแบบต่าง ๆ หนึ่งในคำถามที่พบบ่อยคือ “กลิ่นกัญชาที่ยังไม่เผาไหม้ มีโทษต่อสุขภาพและร่างกายหรือไม่ อย่างไร?” บทความนี้จะเจาะลึกในประเด็นดังกล่าว โดยอ้างอิงจากข้อมูลทางวิทยาศาสตร์และการแพทย์ เพื่อให้ความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้อง
กลิ่นกัญชามาจากไหน?
ก่อนที่จะทำความเข้าใจถึงผลกระทบ จำเป็นต้องรู้ว่ากลิ่นเฉพาะตัวของกัญชานั้นมาจากไหน กลิ่นกัญชาเกิดจากสารประกอบที่เรียกว่า เทอร์พีน (Terpenes) ซึ่งเป็นสารกลุ่มอะโรมาติกไฮโดรคาร์บอนที่ระเหยได้ง่าย พบได้ในพืชหลากหลายชนิด ไม่ใช่แค่กัญชาเท่านั้น แต่ยังรวมถึงผลไม้ ดอกไม้ และสมุนไพรต่าง ๆ เช่น มะนาว ส้ม สน ลาเวนเดอร์ พริกไทยดำ เป็นต้น
ในพืชกัญชา สารเทอร์พีนถูกผลิตและเก็บไว้ในโครงสร้างคล้ายต่อมที่เรียกว่า ไทรโคม (Trichomes) ซึ่งเป็นส่วนเดียวกับที่ผลิตสารแคนนาบินอยด์ (Cannabinoids) อย่าง THC และ CBD เทอร์พีนแต่ละชนิดมีกลิ่นที่แตกต่างกัน และการผสมผสานของเทอร์พีนในกัญชาสายพันธุ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นใหม่จากการผสมข้ามสายพันธุ์ ทำให้เกิดกลิ่นที่หลากหลายและซับซ้อน เช่น กลิ่นดิน กลิ่นสน กลิ่นซิตรัส กลิ่นดอกไม้ กลิ่นผลไม้ หรือแม้กระมั่งกลิ่นเครื่องเทศ
สารสำคัญในกัญชา: สารเทอร์พีนและสารแคนนาบินอยด์
สารเทอร์พีนและสารแคนนาบินอยด์ เป็นสารสำคัญในกัญชา และเพื่อให้เห็นภาพชัดเจน เรามาทำความเข้าใจเกี่ยวกับสารสำคัญ 2 กลุ่มหลักที่เกี่ยวข้องกับกัญชาและกลิ่นของมัน:
สารเทอร์พีน (Terpenes):
หน้าที่: เป็นสารที่ให้กลิ่นและรสชาติแก่พืชกัญชา รวมถึงพืชอื่น ๆ
การระเหย: เทอร์พีนเป็นสารประกอบอินทรีย์ระเหยง่าย (Volatile Organic Compounds – VOCs) ซึ่งหมายความว่ามันสามารถระเหยกลายเป็นไอในอุณหภูมิห้องได้ง่าย จึงเป็นสาเหตุให้เราได้กลิ่นกัญชาจากช่อดอกที่ยังไม่ผ่านการเผาไหม้
ผลกระทบ: แม้ว่าเทอร์พีนบางชนิดอาจมีคุณสมบัติทางยา เช่น ต้านการอักเสบ หรือช่วยให้ผ่อนคลาย แต่ปริมาณที่ระเหยออกมาในรูปของ “กลิ่น” ในอากาศนั้นน้อยมากจนไม่เพียงพอที่จะก่อให้เกิดผลกระทบทางเภสัชวิทยา (ออกฤทธิ์ต่อร่างกาย) ที่ชัดเจน
สารแคนนาบินอยด์ (Cannabinoids):
หน้าที่: เป็นสารออกฤทธิ์หลักในกัญชา เช่น THC (Tetrahydrocannabinol) ที่ทำให้เกิดอาการมึนเมา และ CBD (Cannabidiol) ที่ไม่ทำให้มึนเมาและมีประโยชน์ทางการแพทย์
การระเหย: โดยทั่วไปแล้ว สารแคนนาบินอยด์จะมีความเสถียรมากกว่าเทอร์พีน และไม่ระเหยออกมารวมกับกลิ่นในปริมาณที่มีนัยสำคัญในอุณหภูมิปกติ การจะทำให้สารเหล่านี้ออกฤทธิ์ได้ จำเป็นต้องผ่านกระบวนการที่ใช้ความร้อนสูง เช่น การเผาไหม้ (การสูบ), การทำให้เป็นไอ (Vaporizing), หรือการแปรรูปเพื่อบริโภค (การกิน)
กลิ่นกัญชาที่ยังไม่เผาไหม้: มีโทษต่อสุขภาพหรือไม่?
จากความเข้าใจข้างต้น สามารถสรุปได้ว่า กลิ่นของกัญชาที่ยังไม่เผาไหม้ (เช่น กลิ่นจากช่อดอกกัญชาที่เก็บไว้ในถุงหรือภาชนะปิด) มีผลกระทบต่อสุขภาพและร่างกาย น้อยมาก หรือแทบไม่มีเลย เมื่อเทียบกับการสูดดมควันที่เกิดจากการเผาไหม้กัญชา หรือยาสูบโดยตรง
รายละเอียดเพิ่มเติมเกี่ยวกับผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากาารสูดดมกลิ่นกัญชาที่ยังไม่เผาไหม้:
- กลิ่นกัญชาที่ยังไม่เผาไหม้ ไม่ก่อให้เกิดอาการ “High” หรือมึนเมา:
- ประเด็นนี้เป็นข้อกังวลที่พบบ่อยที่สุดสำหรับผู้ที่ได้กลิ่นกัญชาโดยไม่ได้ตั้งใจ
- เนื่องจากสาร THC (สารที่ทำให้มึนเมา) ไม่ได้ระเหยออกมาในรูปของกลิ่นในปริมาณที่เพียงพอที่จะออกฤทธิ์ทางจิตประสาทได้ การสูดดมเพียงแค่กลิ่นของช่อดอกกัญชาที่ยังไม่ผ่านการเผาไหม้จึง ไม่สามารถทำให้เกิดอาการ “High” หรือมึนเมาได้
- ปริมาณ THC ที่จะทำให้เกิดอาการมึนเมาได้นั้นต้องเป็นปริมาณที่สูงกว่าที่ระเหยออกมาจากกลิ่นหลายพันเท่า
- ความเสี่ยงต่ออาการแพ้หรือระคายเคือง:
- สำหรับบุคคลบางรายที่มีความไวต่อสารประกอบในอากาศสูง หรือมีประวัติเป็นโรคภูมิแพ้ทางเดินหายใจ (เช่น หอบหืด ภูมิแพ้ละอองเกสร) การสูดดมกลิ่นเทอร์พีนที่มีความเข้มข้นสูงในพื้นที่ปิดเป็นเวลานาน อาจก่อให้เกิดอาการระคายเคืองเล็กน้อยได้
- อาการที่อาจพบได้ ได้แก่ คัดจมูก น้ำมูกไหล จาม ไอเล็กน้อย หรือระคายเคืองตาและคอ
- อย่างไรก็ตาม กรณีเช่นนี้เกิดขึ้นได้น้อยมาก และอาการที่เกิดขึ้นมักไม่รุนแรงเท่ากับการแพ้สารก่อภูมิแพ้ทั่วไป เช่น ฝุ่น ละอองเกสร หรือควันบุหรี่
- กลิ่นกัญชาที่ยังไม่เผาไหม้ ไม่มีผลกระทบต่อระบบทางเดินหายใจในระยะยาว:
- การสัมผัสกับกลิ่นกัญชาที่ยังไม่เผาไหม้ ไม่ก่อให้เกิดการสะสมของสารพิษในปอดหรือทางเดินหายใจ และไม่นำไปสู่ปัญหาสุขภาพร้ายแรงในระยะยาว เช่น โรคถุงลมโป่งพอง มะเร็งปอด หรือโรคหัวใจ
- ผลกระทบหลักต่อระบบทางเดินหายใจและสุขภาพในระยะยาวจะมาจาก การสูดดมควันที่เกิดจากการเผาไหม้ ซึ่งมีสารพิษและสารก่อมะเร็งจำนวนมากคล้ายคลึงกับการสูบบุหรี่ หรือการได้รับสาร THC ในปริมาณสูงจากการบริโภคโดยตรง
- ผลกระทบทางจิตวิทยา/ความรู้สึก:
- สำหรับบางคน โดยเฉพาะผู้ที่ไม่ได้ใช้กัญชาหรือไม่เห็นด้วยกับการใช้กัญชา กลิ่นกัญชาอาจทำให้เกิดความรู้สึกไม่สบายใจ รำคาญ หรือไม่พึงประสงค์ได้
- ความรู้สึกนี้เป็นเรื่องของความชอบส่วนบุคคลและทัศนคติทางสังคม ซึ่งไม่ได้ส่งผลกระทบทางกายภาพต่อสุขภาพโดยตรง
ความแตกต่างระหว่าง “กลิ่น” และ “ควัน”
สิ่งสำคัญที่ต้องแยกแยะคือการทำความเข้าใจความแตกต่างระหว่าง “กลิ่น” ของกัญชาที่ยังไม่เผาไหม้ กับ “ควัน” ที่เกิดจากการเผาไหม้กัญชา (Secondhand Smoke):
- กลิ่น (Odor): เกิดจากการระเหยของเทอร์พีนและสารระเหยอื่น ๆ ในปริมาณที่น้อยมากในอากาศ ไม่ได้มีการเผาไหม้เกิดขึ้น และไม่ก่อให้เกิดสารพิษที่เป็นอันตรายในระดับที่ส่งผลต่อสุขภาพ
- ควัน (Secondhand Smoke): เกิดจากการเผาไหม้กัญชา ซึ่งจะปล่อยสารพิษ สารก่อมะเร็ง และอนุภาคขนาดเล็กจำนวนมากออกมาสู่สิ่งแวดล้อม ควันกัญชามือสอง (ควันบุหรี่มือสอง) มีผลกระทบต่อสุขภาพคล้ายคลึงกับควันบุหรี่มือสอง เช่น เพิ่มความเสี่ยงต่อการติดเชื้อทางเดินหายใจ อาการหอบหืดแย่ลง และอาจได้รับสาร THC ในปริมาณน้อยจนอาจตรวจพบได้ในปัสสาวะหากได้รับในปริมาณมากและต่อเนื่อง
ดังนั้น เมื่อพูดถึงอันตรายต่อสุขภาพจากกัญชา ประเด็นหลักคือ “ควัน” จากการสูบและการบริโภคโดยตรง ไม่ใช่แค่ “กลิ่น” ของพืชที่ยังไม่ผ่านการแปรรูปด้วยความร้อน
ข้อควรปฏิบัติและข้อควรระวัง
แม้ว่ากลิ่นกัญชาที่ยังไม่เผาไหม้จะไม่มีโทษร้ายแรง แต่ก็ควรคำนึงถึง:
- ความเกรงใจต่อผู้อื่น: กลิ่นกัญชาอาจเป็นที่รบกวนหรือไม่เป็นที่พึงประสงค์สำหรับผู้อื่น โดยเฉพาะในพื้นที่สาธารณะหรือที่อยู่อาศัยรวม การแสดงความเคารพต่อผู้อื่นเป็นสิ่งสำคัญ
- การระบายอากาศที่ดี: หากมีการเก็บรักษากัญชา ควรเก็บในภาชนะปิดสนิท และหากมีการใช้งานในพื้นที่ส่วนตัว ควรมีการระบายอากาศที่ดีเพื่อลดการสะสมของกลิ่น
- ติดตามกฎหมาย: ในประเทศไทย การสูบกัญชาในที่สาธารณะถือเป็น เหตุรำคาญ และมีบทลงโทษตามกฎหมาย แม้กลิ่นจากช่อดอกที่ยังไม่เผาไหม้จะไม่ได้เข้าข่ายโดยตรง แต่หากเป็นกลิ่นที่เล็ดลอดออกมาจากแหล่งที่มาที่ควบคุมไม่ดี ก็อาจก่อให้เกิดปัญหาได้
สรุป
กลิ่นกัญชาที่ยังไม่เผาไหม้ ส่วนใหญ่มาจากสารเทอร์พีน เหมือนกับกลิ่นของผักปและผลไม้ทั่วไป ไม่ได้มีโทษต่อสุขภาพและร่างกายในลักษณะเดียวกับการสูดดมควันจากการเผาไหม้ ไม่สามารถทำให้เกิดอาการมึนเมากัญชาได้ และไม่ก่อให้เกิดปัญหาสุขภาพร้ายแรงในระยะยาว ผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นได้นั้นจำกัดอยู่เพียงแค่การระคายเคืองเล็กน้อยในผู้ที่ไวต่อกลิ่นบางชนิด หรือเป็นความรำคาญทางจิตวิทยาสำหรับบางบุคคล
สิ่งสำคัญคือการแยกแยะระหว่าง “กลิ่น” ซึ่งแทบไม่มีอันตราย กับ “ควัน” ซึ่งเป็นแหล่งของสารพิษและสารออกฤทธิ์ที่แท้จริงที่อาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพได้ หากจะใช้กัญชา ควรใช้ด้วยความระมัดระวัง ศึกษาข้อมูลอย่างถี่ถ้วน ปฏิบัติตามกฎหมายอย่างเคร่งครัด และคำนึงถึงผลกระทบต่อบุคคลรอบข้างเสมอ
*ที่มาข้อมูลและรูปภาพประกอบ:
- ประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง ระบุชื่อยาเสพติดให้โทษในประเภท 5 พ.ศ. 2565: (ข้อมูลจากราชกิจจานุเบกษา)
- ประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง กำหนดให้การกระทำให้เกิดกลิ่น หรือควันกัญชา กัญชง หรือพืชอื่นใด เป็นเหตุรำคาญ พ.ศ. 2565: (ข้อมูลจากราชกิจจานุเบกษา)
- ประมวลกฎหมายยาเสพติด พ.ศ. 2564: (ข้อมูลจากราชกิจจานุเบกษา)
- กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข: ข้อมูลเกี่ยวกับสมุนไพรควบคุมและแนวปฏิบัติ (www.dtam.moph.go.th)
- สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.): ข้อมูลการขึ้นทะเบียนและการกำกับดูแลผลิตภัณฑ์จากกัญชา (cannabisinfo.fda.moph.go.th)
- แหล่งข้อมูลวิทยาศาสตร์และการแพทย์เกี่ยวกับกัญชาและเทอร์พีน:
- National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine (NASEM) – The Health Effects of Cannabis and Cannabinoids: The Current State of Evidence and Recommendations for Research (2017): รายงานฉบับนี้เป็นแหล่งข้อมูลที่ครอบคลุมเกี่ยวกับผลกระทบต่อสุขภาพของกัญชา โดยมีการกล่าวถึงผลกระทบจากการสูดดมควันและแนวคิดเกี่ยวกับสารต่างๆ ในกัญชา. (www.nationalacademies.org/our-work/the-health-effects-of-cannabis-and-cannabinoids)
- บทความทางวิทยาศาสตร์เกี่ยวกับ Terpenes และ Volatile Organic Compounds (VOCs) ในวารสารทางการแพทย์และวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม: (เช่น PubMed, ScienceDirect, Environmental Science & Technology)
- เว็บไซต์องค์กรสาธารณสุขระดับสากล: เช่น World Health Organization (WHO) หรือ Centers for Disease Control and Prevention (CDC) ซึ่งมักมีข้อมูลเกี่ยวกับผลกระทบของควันมือสองจากสารต่างๆ.
- เว็บไซต์รูปภาพฟรี (https://unsplash.com/)
