ข้อดีของการจัดฟันมีมากมาย และมีข้อเสียอย่างไรที่คุณต้องรู้ก่อนจัดฟัน
รอยยิ้มที่สวยงามและมั่นใจเป็นสิ่งที่ใครหลายคนปรารถนา นอกเหนือจากความสวยงามแล้ว การมีฟันที่เรียงตัวเป็นระเบียบยังส่งผลดีต่อสุขภาพช่องปากโดยรวมอีกด้วย การจัดฟันจึงเป็นทางเลือกหนึ่งที่ได้รับความนิยมสำหรับผู้ที่ต้องการแก้ไขปัญหาการเรียงตัวของฟันที่ไม่เป็นระเบียบ บทความนี้จะเป็นคู่มือฉบับเริ่มต้นสำหรับผู้ที่สนใจการจัดฟัน โดยจะอธิบายความหมายของการจัดฟัน ประเภทของการจัดฟัน ขั้นตอนการจัดฟัน ข้อดีข้อเสีย และข้อมูลสำคัญอื่นๆ ที่ควรรู้ก่อนตัดสินใจ
จัดฟันคืออะไร?
การจัดฟัน (Orthodontics) เป็นทันตกรรมเฉพาะทางแขนงหนึ่งที่มุ่งเน้นการวินิจฉัย การป้องกัน และการรักษาความผิดปกติของการเรียงตัวของฟัน ขากรรไกร และใบหน้า โดยมีเป้าหมายหลักคือการปรับปรุงการสบฟัน (Occlusion) ให้ถูกต้องสวยงาม และส่งเสริมสุขภาพช่องปากที่ดีในระยะยาว ทันตแพทย์จัดฟัน (Orthodontist) คือผู้ที่ได้รับการฝึกอบรมเฉพาะทางเพิ่มเติมหลังจบการศึกษาทันตแพทยศาสตรบัณฑิต เพื่อให้มีความรู้ความเชี่ยวชาญในการวางแผนและดำเนินการรักษาการจัดฟัน
ทำไมต้องจัดฟัน?
การจัดฟันไม่ได้มีประโยชน์เพียงแค่เรื่องความสวยงามเท่านั้น แต่ยังมีผลดีต่อสุขภาพช่องปากและคุณภาพชีวิตอีกด้วย ดังนี้
- ปรับปรุงการสบฟัน: ฟันที่เรียงตัวไม่ดีอาจทำให้เกิดปัญหาในการบดเคี้ยวอาหาร ส่งผลให้ระบบย่อยอาหารทำงานหนักขึ้น นอกจากนี้ยังอาจทำให้เกิดการสึกของฟันที่ไม่สม่ำเสมอ และเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดปัญหาข้อต่อขากรรไกร (Temporomandibular Joint Disorders – TMJ) การจัดฟันจะช่วยให้ฟันบนและฟันล่างสบกันได้อย่างถูกต้อง ทำให้บดเคี้ยวอาหารได้ละเอียดและลดปัญหาที่กล่าวมา
- ทำความสะอาดฟันได้ง่ายขึ้น: ฟันที่ซ้อนเกหรือไม่เป็นระเบียบจะทำความสะอาดได้ยาก เศษอาหารและคราบพลัคสามารถสะสมตามซอกฟัน ทำให้เสี่ยงต่อการเกิดฟันผุและโรคเหงือก การจัดฟันจะช่วยให้ฟันเรียงตัวเป็นระเบียบ ทำให้ง่ายต่อการแปรงฟันและใช้ไหมขัดฟัน
- ลดความเสี่ยงของโรคเหงือกและฟันผุ: การสะสมของคราบพลัคและหินปูนบริเวณฟันที่ทำความสะอาดได้ยากเป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญของการเกิดโรคเหงือกอักเสบ เหงือกร่น และฟันผุ การจัดฟันช่วยลดบริเวณที่คราบพลัคสามารถสะสมได้
- แก้ไขปัญหาการพูด: ในบางกรณี ฟันที่เรียงตัวผิดปกติอาจส่งผลต่อการออกเสียงบางคำไม่ชัดเจน การจัดฟันสามารถช่วยแก้ไขปัญหานี้ได้
- เสริมสร้างความมั่นใจ: รอยยิ้มที่สวยงามและมั่นใจสามารถส่งผลดีต่อบุคลิกภาพและความรู้สึกของตนเอง การจัดฟันจึงช่วยเสริมสร้างความมั่นใจในตนเองได้
- แก้ไขปัญหาขากรรไกร: ในบางกรณีที่มีความผิดปกติของขากรรไกร เช่น ขากรรไกรบนหรือล่างยื่นมากเกินไป การจัดฟันร่วมกับการผ่าตัดขากรรไกร (Orthognathic Surgery) สามารถแก้ไขปัญหาโครงสร้างใบหน้าและการสบฟันได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ประเภทของการจัดฟัน
ปัจจุบันมีวิธีการจัดฟันหลากหลายรูปแบบให้เลือก ซึ่งแต่ละแบบก็มีข้อดีข้อเสีย และความเหมาะสมที่แตกต่างกัน ดังนี้
- การจัดฟันแบบโลหะ (Metal Braces): เป็นวิธีจัดฟันแบบดั้งเดิมที่ใช้แบร็กเก็ต (Brackets) โลหะติดบนผิวฟัน และมีลวด (Archwire) ที่ยึดกับแบร็กเก็ตด้วยยางโอริง (O-ring) เพื่อออกแรงเคลื่อนฟัน
- ข้อดี: มีประสิทธิภาพสูงในการเคลื่อนฟัน ราคาค่อนข้างถูกกว่าแบบอื่นๆ มีความทนทาน
- ข้อเสีย: เห็นเครื่องมือจัดฟันชัดเจน อาจทำให้รู้สึกไม่สบายในช่วงแรกของการใส่และการปรับเครื่องมือ ต้องดูแลรักษาความสะอาดเป็นพิเศษ
- การจัดฟันแบบเซรามิก (Ceramic Braces): มีลักษณะคล้ายกับการจัดฟันแบบโลหะ แต่แบร็กเก็ตทำจากวัสดุเซรามิกที่มีสีเหมือนฟัน ทำให้ดูกลมกลืนและสังเกตเห็นได้ยากกว่า
- ข้อดี: สวยงามกว่าแบบโลหะ มองเห็นได้ยากกว่า
- ข้อเสีย: ราคาสูงกว่าแบบโลหะ อาจเปราะบางกว่า และยางโอริงอาจเปลี่ยนสีได้
- การจัดฟันแบบใส (Clear Aligners): เป็นการจัดฟันโดยใช้เครื่องมือจัดฟันแบบใสที่ทำจากพลาสติกชนิดพิเศษ ออกแบบมาให้พอดีกับรูปฟันของผู้ป่วยแต่ละราย สามารถถอดออกได้เมื่อรับประทานอาหารและทำความสะอาดฟัน
- ข้อดี: แทบมองไม่เห็น สวมใส่สบาย ถอดออกได้ ทำให้รับประทานอาหารและทำความสะอาดฟันได้สะดวก
- ข้อเสีย: ราคาสูงที่สุด เหมาะสำหรับผู้ที่มีปัญหาการเรียงตัวของฟันไม่ซับซ้อนมากนัก ต้องใส่เครื่องมืออย่างสม่ำเสมอตามคำแนะนำของทันตแพทย์
- การจัดฟันแบบดามอน (Damon Braces): เป็นระบบการจัดฟันแบบโลหะหรือเซรามิกที่ใช้แบร็กเก็ตแบบ Self-ligating ซึ่งมีกลไกในการล็อคลวดโดยไม่ต้องใช้ยางโอริง
- ข้อดี: อาจใช้ระยะเวลาในการรักษาน้อยกว่าการจัดฟันแบบดั้งเดิม อาจรู้สึกสบายกว่าเนื่องจากแรงที่ใช้ในการเคลื่อนฟันน้อยกว่า
- ข้อเสีย: ราคาสูงกว่าการจัดฟันแบบโลหะหรือเซรามิกทั่วไป
- การจัดฟันด้านใน (Lingual Braces): เป็นการติดแบร็กเก็ตและลวดไว้ที่ด้านในของฟัน ทำให้มองไม่เห็นเครื่องมือจัดฟันจากภายนอก
- ข้อดี: มองไม่เห็นเครื่องมือจัดฟัน
- ข้อเสีย: ราคาสูงที่สุด อาจรู้สึกไม่สบายในช่วงแรกของการใส่และการปรับเครื่องมือ อาจมีผลต่อการพูดในช่วงแรก ต้องดูแลรักษาความสะอาดเป็นพิเศษ
ขั้นตอนการจัดฟันโดยทั่วไป
กระบวนการจัดฟันโดยทั่วไปมีขั้นตอนดังนี้:
- การปรึกษาและตรวจวินิจฉัย: ทันตแพทย์จัดฟันจะทำการตรวจช่องปากอย่างละเอียด สอบถามประวัติทางทันตกรรม และอาจมีการถ่ายภาพรังสี (เช่น Panoramic X-ray, Cephalometric X-ray) และพิมพ์ปาก (Dental Impression หรือ Digital Scan) เพื่อประเมินปัญหาการเรียงตัวของฟันและขากรรไกรอย่างแม่นยำ
- การวางแผนการรักษา: ทันตแพทย์จัดฟันจะวิเคราะห์ข้อมูลที่ได้จากการตรวจวินิจฉัย และวางแผนการรักษาที่เหมาะสมกับแต่ละบุคคล โดยจะอธิบายรายละเอียดของแผนการรักษา ระยะเวลาที่คาดว่าจะใช้ ค่าใช้จ่าย และทางเลือกในการจัดฟันต่างๆ ให้ผู้ป่วยทราบ
- การเตรียมช่องปาก: ก่อนเริ่มการติดเครื่องมือจัดฟัน อาจจำเป็นต้องมีการเคลียร์ช่องปาก เช่น การถอนฟันที่ไม่จำเป็น การขูดหินปูน หรือการรักษาฟันผุ
- การติดเครื่องมือจัดฟัน: ในกรณีของการจัดฟันแบบติดแน่น (โลหะ เซรามิก ดามอน ด้านใน) ทันตแพทย์จะทำการติดแบร็กเก็ตบนผิวฟันแต่ละซี่ และใส่ลวดเชื่อมต่อระหว่างแบร็กเก็ต สำหรับการจัดฟันแบบใส จะมีการส่งข้อมูลการพิมพ์ปากหรือการสแกนดิจิทัลไปยังห้องปฏิบัติการเพื่อผลิตชุดเครื่องมือจัดฟันแบบใสตามลำดับ
- การปรับเครื่องมือและการติดตามผล: ผู้ป่วยจะต้องมาพบทันตแพทย์จัดฟันตามนัดหมายอย่างสม่ำเสมอ (โดยทั่วไปทุก 4-6 สัปดาห์) เพื่อปรับเครื่องมือจัดฟัน หรือรับเครื่องมือจัดฟันแบบใสชุดใหม่ ทันตแพทย์จะติดตามความคืบหน้าของการรักษาและปรับแผนการรักษาตามความเหมาะสม
- การถอดเครื่องมือจัดฟัน: เมื่อการรักษาเป็นไปตามแผนและฟันเรียงตัวได้ตามที่ต้องการ ทันตแพทย์จะทำการถอดเครื่องมือจัดฟันออก
- การใส่เครื่องมือคงสภาพฟัน (Retainer): หลังจากถอดเครื่องมือจัดฟันแล้ว ฟันยังมีแนวโน้มที่จะเคลื่อนกลับสู่ตำแหน่งเดิม จึงจำเป็นต้องใส่เครื่องมือคงสภาพฟันตามคำแนะนำของทันตแพทย์อย่างเคร่งครัด เพื่อรักษาผลลัพธ์ของการจัดฟันในระยะยาว เครื่องมือคงสภาพฟันมีทั้งแบบถอดได้และแบบติดแน่น
ข้อดีและข้อเสียของการจัดฟัน
| ข้อดี | ข้อเสีย |
|---|---|
| ปรับปรุงการสบฟันให้ถูกต้อง | อาจมีอาการเจ็บหรือไม่สบายในช่วงแรกของการใส่และการปรับเครื่องมือ |
| ทำความสะอาดฟันได้ง่ายขึ้น | ต้องดูแลรักษาความสะอาดช่องปากเป็นพิเศษ |
| ลดความเสี่ยงของโรคเหงือกและฟันผุ | อาจมีข้อจำกัดในการรับประทานอาหารบางชนิด |
| แก้ไขปัญหาการพูดบางกรณีได้ | ใช้ระยะเวลาในการรักษานาน (โดยเฉลี่ย 1-3 ปี หรือมากกว่า) |
| เสริมสร้างความมั่นใจในรอยยิ้มและบุคลิกภาพ | มีค่าใช้จ่ายค่อนข้างสูง |
| แก้ไขปัญหาขากรรไกรบางประเภทได้ | อาจต้องมาพบทันตแพทย์ตามนัดหมายอย่างสม่ำเสมอ |
ใครบ้างที่ควรจัดฟัน?
บุคคลที่มีปัญหาการเรียงตัวของฟันและขากรรไกรดังต่อไปนี้ อาจพิจารณาเข้ารับการจัดฟัน:
- ฟันซ้อนเก: ฟันขึ้นมาไม่ตรงแนว ทำให้ฟันดูไม่เป็นระเบียบ
- ฟันห่าง: มีช่องว่างระหว่างฟัน
- ฟันยื่น: ฟันบนหรือฟันล่างยื่นออกมามากเกินไป
- ฟันสบลึก (Overbite): ฟันบนสบคลุมฟันล่างมากเกินไป
- ฟันสบเปิด (Open Bite): ฟันบนและฟันล่างไม่สบกันเมื่อกัดฟัน
- ฟันสบคร่อม (Crossbite): ฟันบนสบอยู่ด้านในของฟันล่าง
- ขากรรไกรผิดปกติ: ขากรรไกรบนและล่างมีขนาดหรือตำแหน่งที่ไม่สัมพันธ์กัน
อายุที่เหมาะสมสำหรับการจัดฟัน
การจัดฟันสามารถทำได้ในทุกช่วงอายุ แต่ช่วงเวลาที่เหมาะสมที่สุดสำหรับการจัดฟันมักอยู่ในช่วงวัยรุ่น เนื่องจากกระดูกขากรรไกรยังมีการเจริญเติบโต ทำให้การเคลื่อนฟันเป็นไปได้ง่ายและรวดเร็วกว่า อย่างไรก็ตาม ผู้ใหญ่จำนวนมากก็เข้ารับการจัดฟันเพื่อแก้ไขปัญหาต่างๆ และได้รับผลลัพธ์ที่ดีเช่นกัน
การจัดฟันเป็นการรักษาทางทันตกรรมที่มีประโยชน์มากมาย นอกเหนือจากการปรับปรุงความสวยงามของรอยยิ้มแล้ว ยังช่วยส่งเสริมสุขภาพช่องปากที่ดีและแก้ไขปัญหาการสบฟันต่างๆ หากคุณมีความกังวลเกี่ยวกับปัญหาการเรียงตัวของฟันและสนใจการจัดฟัน ควรปรึกษาทันตแพทย์จัดฟันเพื่อรับการตรวจวินิจฉัยและวางแผนการรักษาที่เหมาะสมกับคุณ การมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการจัดฟันจะช่วยให้คุณตัดสินใจได้อย่างมั่นใจและเตรียมตัวสำหรับการรักษาได้อย่างถูกต้อง
การจัดฟัน แก้ไขปัญหาอะไรได้บ้าง
การจัดฟันเป็นกระบวนการทางทันตกรรมที่มุ่งเน้นการแก้ไขตำแหน่งของฟันและขากรรไกรให้อยู่ในระเบียบที่เหมาะสม นอกเหนือจากความสวยงามของรอยยิ้มแล้ว การจัดฟันยังมีบทบาทสำคัญในการแก้ไขปัญหาต่างๆ เกี่ยวกับฟันและการบดเคี้ยวอีกด้วย
ปัญหาหลักที่การจัดฟันสามารถแก้ไขได้ ได้แก่ ฟันซ้อนเก (Crowding) ซึ่งทำให้ทำความสะอาดฟันได้ยาก เพิ่มความเสี่ยงต่อฟันผุและโรคเหงือก ฟันห่าง (Spacing) ซึ่งอาจส่งผลต่อความสวยงามและการออกเสียง ฟันยื่น (Overjet/Overbite) ที่อาจเกิดจากการเจริญเติบโตของขากรรไกรที่ไม่สมดุล หรือพฤติกรรมในวัยเด็ก เช่น การดูดนิ้ว ฟันสบลึก (Deep bite) ที่ฟันบนสบลงมาคลุมฟันล่างมากเกินไป ฟันสบเปิด (Open bite) ที่ฟันบนและฟันล่างไม่สบกัน ทำให้เกิดปัญหาในการกัดและเคี้ยวอาหาร และ ฟันสบคร่อม (Crossbite) ที่ฟันบนและฟันล่างสบกันไม่ถูกต้อง
การแก้ไขปัญหาเหล่านี้ด้วยการจัดฟันไม่เพียงแต่ช่วยให้ฟันเรียงตัวสวยงามขึ้น แต่ยังมีประโยชน์ต่อสุขภาพช่องปากในระยะยาวอีกด้วย ฟันที่เรียงตัวอย่างเหมาะสมจะช่วยให้ทำความสะอาดได้ง่าย ลดการสะสมของคราบพลัคและหินปูน ลดความเสี่ยงของฟันผุและโรคเหงือก การสบฟันที่ถูกต้องยังช่วยให้การบดเคี้ยวอาหารมีประสิทธิภาพ ลดแรงกดทับที่ผิดปกติบนข้อต่อขากรรไกรและฟัน ทำให้ลดความเสี่ยงของปัญหาข้อต่อขากรรไกรอักเสบ (Temporomandibular Joint Disorders: TMJ) และการสึกของฟันที่ผิดปกติ
การจัดฟันจึงเป็นการลงทุนเพื่อสุขภาพช่องปากที่ดีในระยะยาว ควบคู่ไปกับการมีรอยยิ้มที่สวยงามและมั่นใจยิ่งขึ้น
ถาม – ตอบ เรื่องจัดฟัน
คำตอบ: การจัดฟันในช่วงแรกอาจรู้สึกตึงหรือเจ็บเล็กน้อย โดยเฉพาะหลังการใส่เครื่องมือหรือปรับลวด แต่ความรู้สึกนี้จะค่อยๆ ดีขึ้นภายใน 2-3 วัน สามารถบรรเทาอาการด้วยยาแก้ปวดที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs) และการรับประทานอาหารอ่อนๆ
ที่มา: American Association of Orthodontists (AAO). (https://aaoinfo.org/)
คำตอบ: ระยะเวลาในการจัดฟันแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล ขึ้นอยู่กับความซับซ้อนของปัญหาฟัน โดยเฉลี่ยจะอยู่ที่ประมาณ 1-3 ปี ปัจจัยที่มีผลต่อระยะเวลา ได้แก่ ชนิดของเครื่องมือที่ใช้ ความร่วมมือของผู้ป่วย และการตอบสนองต่อการรักษา
ที่มา: National Institute of Dental and Craniofacial Research (NIDCR). (https://www.nidcr.nih.gov/)
คำตอบ: ค่าใช้จ่ายในการจัดฟันมีความหลากหลาย ขึ้นอยู่กับประเภทของเครื่องมือ (เช่น เหล็กจัดฟัน เซรามิก อินวิสalign) ความซับซ้อนของเคส และคลินิกที่เลือก โดยทั่วไปราคาเริ่มต้นอาจอยู่ที่หลักหมื่นบาท และอาจสูงถึงหลักแสนบาท
คำตอบ: การจัดฟันมีหลายประเภทหลักๆ ได้แก่ การจัดฟันแบบโลหะ (เหล็กจัดฟัน) การจัดฟันแบบเซรามิก การจัดฟันแบบใส (อินวิสalign) และการจัดฟันแบบดามอน ทันตแพทย์จัดฟันจะเป็นผู้แนะนำประเภทที่เหมาะสมกับแต่ละบุคคล
ที่มา: Mayo Clinic. (https://www.mayoclinic.org/)
คำตอบ: ในบางกรณี การจัดฟันอาจส่งผลให้รูปหน้าดูเรียวขึ้นได้ โดยเฉพาะผู้ที่มีปัญหาฟันยื่นหรือขากรรไกรไม่ได้สัดส่วน การแก้ไขปัญหาเหล่านี้อาจทำให้โครงสร้างใบหน้าโดยรวมดูดีขึ้น อย่างไรก็ตาม ผลลัพธ์จะแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล
ที่มา: บทความวิจัยและข้อมูลจากทันตแพทย์จัดฟัน (ผลลัพธ์และความเปลี่ยนแปลงขึ้นอยู่กับแต่ละบุคคล)/)
*ที่มาข้อมูลและรูปภาพประกอบ:
- American Association of Orthodontists (AAO). (n.d.). What is orthodontics?. Retrieved from https://www.aaoinfo.org/
- Mayo Clinic. (2023, March 23). Braces. Retrieved from https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/braces/about/pac-20384607
- National Institute of Dental and Craniofacial Research (NIDCR). (n.d.). Orthodontics. Retrieved from https://www.nidcr.nih.gov/health-info/orthodontics
- American Association of Orthodontists. (n.d.). Common orthodontic problems. Retrieved from https://aaoinfo.org/common-orthodontic-problems/
- Mayo Clinic. (2023, June 9). Braces and retainers. Retrieved from https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/braces-and-retainers/about/pac-20384607
- เว็บไซต์รูปภาพฟรี (https://unsplash.com//)
